تابلویی از کوبوشویلی

نقاشی بالا خاطرات روستای قدیم محل تولدم را برایم زنده می کند. زنان چادر به سری که عروس را با ساز و آواز به حمام می برند.

اما این تصویر جامعه ایران نیست. این نقاشی اثر معروف "شالوم کوبوشویلی" نقاش یهودی قرن نوزده و بیست گرجستان است. او زندگی یهودیان گرجستان را در آثارش به تصویر می کشید.

این زنان محجبه که چادر به سر دارند و با آن صورت خود را نیز پوشانده اند زنان یهودی هستندکه عروس خانم را با چادر سفید به میقواه (حمام مخصوص یهودیان) می برند. ساز کمانچه و سازی شبیه قوپوز در دستان نوازنده هاست و ظروف غذا و خوراکی در دستان چند نوجوان و شاید در حمام به دست عروس خانم حنا هم می مالیدند.

به راستی فرهنگ منطقه ما تا چه حد آمیخته به سنت های یهودی است؟

                                ----------------------------------------

این تصویر امروز همان زنان یهودی است که مطابق فرمایشات تورات مو و بدن خود را در چادر و برقع پوشانده اند. اما این بار بر خلاف تابلوی کوبوشویلی با چادرهایی به رنگ مشکی در فرهنگ یهود مواجه هستیم.

این رنگ مشکی در فضای جامعه امروز دنیا از چه زمان باب شده؟ از زبان مادر بزرگم شنیده ام هنگامی که مادر جوانش را در اثر بیماری از دست داده، دایی بزرگش برای او یک روسری به عنوان لباس عزا فرستاده است. یک روسری به رنگ سفید که گلهای آبی رنگی بر روی آن نقش بسته بود. در روستای ما کسی لباس مشکی نمی پوشید و رنگ مشکی را نوعی بدشگونی و حتی بی احترامی تلقی می کردند و همچنین رسم نبود که صاحب عزا خودش لباس تیره به تن کند. بلکه اطرافیان و فامیل لباسی که البته آن هم مشکی نبود، برای او می آوردند. بنابراین لباس های تیره رنگی که امروز بیشتر بر تن زنان ایران می بینیم از انقلاب 57 به بعد مرسوم شده است.

رنگ تیره نور خورشید و گرمای آن را بیش از رنگ های روشن جذب می کند.بنابراین در جوامعی که آب و هوای گرم یا حاره ای دارند، همچون افریقا، هندوستان، جنگل های شرق آسیا و... مردم یا نیمه عریانند یا از پارچه های خنک با رنگ های شاد به عنوان پوشش استفاده می کنند. در جغرافیای گرم و خشک جنوب ایران همچون بندر کنگ و...، یعنی جایی که در طبیعت «رنگ» وجود ندارد، لباس های محلی زنان را به رنگ نارنجی تند و سرخ آبی و قرمز و... می بینید.

با این اوصاف پذیرفتن این موضوع که مردم خاورمیانه و نجد عربستان - که اکثر قسمت های آن گرمسیر است -  از صدر اسلام تا کنون زنان خود را در چادر یا برقع مشکی می پوشانده اند، مشکل است و خلاف طبیعت زندگی انسان به نظر میرسد. حتی مردان عرب لباس های بلندی به تن می کنند که سرتاپا سفید رنگ است و البته پارچه ای را که شاید برای گریز از تابش مستقیم آفتاب به سر خود می بندند، معنی حجاب ندارد.

«مشکی رنگ طبیعت نیست. رنگ دنیای صنعتی و مدرن ماست. در نیویورک مردم همیشه لباس مشکی می پوشند. مشکی رنگی است که ساخته دست بشر است. این رنگ واقعا تصویر و انعکاسی از مغز انسان است.(؟؟؟) این رنگ ذهن است» (نشریه اختصاصی خانه هنرمندان ایران،گفتگویی با ماسیمو وینه لی معمار و طراح گرافیک معروف ایتالیالی و استاد دانشگاه هاروارد)      

اینکه ماسیمو وینه لی، رنگ مشکی را انعکاس ذهن و مغز انسان می داند برای من کمی نامفهوم است. البته اگر آن ذهن متعلق به یهود باشد زیاد هم حرف بی راهی نیست.